جایگاه سالمندان در پرتو تعالیم اسلامی

رسول خدا (ص) فرمود: «البَرکة مَعَ اکابِرِکم»: برکت و خیر ماندگار، همراه بزرگترهاى شماست

در سخن دیگر فرمود: «الشّیخُ فى اَهْلِهِ کالنّبىِ فى اُمّتهِ»؛ پیرمرد در میان

جایگاه سالمندان در پرتو تعالیم اسلامی

رسول خدا (ص) فرمود: «البَرکة مَعَ اکابِرِکم»: برکت و خیر ماندگار، همراه بزرگترهاى شماست

در سخن دیگر فرمود: «الشّیخُ فى اَهْلِهِ کالنّبىِ فى اُمّتهِ»؛ پیرمرد در میان خانواده ‏اش، همچون یک «پیامبر» در میان امتش است.
 این سخن پیامبر خدا (ص) است: «مَنْ عَرَفَ فَضْلَ کبیرٍ لِسنّهِ فَوَقَّرَهُ، آمَنَهُ اللَّهُ تعالى مِن فَزَعِ یوم القیامة»؛ هر کس فضیلت و مقام یک «بزرگ» را به خاطر سن و سالش بشناسد و او را مورد احترام قرار دهد، خداى متعال او را از هراس و نگرانى روز قیامت ایمن یدارد.
توصیه امام صادق(ع) است که فرمود:
«لَیسَ مِنّا مَنْ لَمْ یُوَقِّرْ کبیرَنا وَ لَمْ یَرْحَمْ صَغیرنا»؛ کسى که بزرگ ما را احترام نکند و کوچک ما را مورد شفقت و عطوفت قرار ندهد، از ما نیست.
این سخن را نیز از حضرت على(ع) به یاد داشته باشیم که فرمود:
«یُکْرَمُ العالِمُ لِعلمه و الکبیرُ لِسِنّهِ»؛ دانشمند را به خاطر علمش و بزرگسال را به خاطر سن او، باید احترام کرد.
 حضرت على(ع) در یکى از سخنان خویش، ضمن انتقاد از اوضاع زمانه و ناهنجاریهاى رفتارى مردم، از جمله بر این دو مسأله تأکید می ‏فرماید: 1- بی ‏احترامى کوچکترها نسبت به بزرگترها 2- رسیدگى نکردن توانگران به نیازمندان:
«انّکم فى زمانٍ ... لا یُعَظِّمُ صغیرُهم کبیرَهُمْ و لا یَعُولُ غَنیُّهُم فقیرَهم»؛ شما در زمانه‏ اى به سر می‏برید که کوچک به بزرگ تعظیم و تکریم نمى‏کند و ثروتمند، به فقیر رسیدگى نمی‏کند!

اطاعت پدر و مادر اطاعت خداست، نافرمانی پدر و مادر نافرمانی خداست و در جایی دیگر می فرماید: هر که پدر و مادر خویش را خشنود کند، خدا را خشنود کرده و هر کس پدر و مادر خویش را خشمگین کند، خدای را ناخشنود کرده است.

فرمان خداوند، چنین است:
«اِمّا یَبْلُغَنَّ عِندک الکبرَ اَحَدُهما او کلاهُما فلا تَقُلْ لَهما اُفٍّ و لا تَنْهَرهُما وَ قُلْ لَهُما قولاً کریماً، وَاخفَضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِ مِنَ الرّحمةِ وَ قُل رَبِّ ارحَمْهُما کما ربّیانى صَغیراً»؛

ادب و احترام نسبت به پدر و مادر بزرگسال، آن است که: آنان را به اسم، صدا نکنى، به احترامشان برخیزى، از آنان جلوتر راه نروى، با آنان بلند و پرخاشگرانه سخن نگویى، نیازهایشان را برآورى، خدمتگزارى به آنان را وظیفه‏ اى بزرگ بدانى و از آنان در سن کهولت و پیرى مراقبت کنى.

در حدیث است که امام باقر (ع) فرموده است: پدرم به مردى نگریست که همراه پسرش راه می ‏رفتند و پسر به بازوى پدرش تکیه داده بود. پدرم تا زنده بود، با آن جوان (به خاطر این بی حرمتى نسبت به پدرش) صحبت نکرد.
«ابراهیم بن ‏شعیب» گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم: پدرم بسیار پیر و سالخورده و ناتوان شده است. هر گاه حاجتى داشته باشد او را برمی ‏داریم و بر دوش می ‏کشیم. حضرت فرمود: «اِنْ استَطَعْتَ اَنْ تَلِىَ ذلک مِنْهُ فافْعَلْ و لَقِّمْهُ بِیَدِکَ، فانّه جَنَّةٌ لک غَداً»؛ اگر بتوانى عهده ‏دار کارهاى او شوى چنین کن، حتى با دستانت لقمه در دهان او بگذار، که این فرداى قیامت، براى تو بهشت (یا سپر از آتش: جُنّه) خواهد بود.

این یک سنت تاریخى و تأثیر و تأثر از اعمال و رفتار است. هر کس چیزى را درو می‏کند که کِشته است. اگر در حدیث است که «لا میراثَ کالادب»؛ هیچ ارثى همانند ادب نیست که از بزرگان به فرزندان برسد، در این مورد هم مصداق می ‏یابد.
امام على(ع) فرمود:
«وَقِّرُوا کبارَکُمْ، یُوَقّرْکُمْ صِغارُکُم»؛به بزرگانتان احترام کنید، تا کوچکترها هم به شما احترام کنند.
امام صادق(ع) نیز فرموده است:
«بِّروا آباءَکم، یَبِرُّکُمْ اَبْناؤکُمُ»؛به پدرانتان نیکى کنید، تا فرزندانتان هم به شما نیکى کنند.
این دقیقاً برداشت محصول، از زراعتى است که انسان با رفتارش در زمین دل و لوح جان کودکان انجام می دهد.

 جاى سالمندان، پیش از آنکه در «آسایشگاه»ها و «سراى سالمندان» باشد، کانون گرم و بامحبت خانه ‏هاست، تا چراغ خانه روشن بماند و محور تجمع و الفت افراد گردند. و از اندیشه آنان نیز استفاده شود. بالاخره آنان، حاصل یک عمر، تجربه و چشیدن سرد و گرم روزگارند و می ‏توانند «مشاور» خوبى در تصمیم‏ گیریهاى زندگى باشند.

آنچه در آینه جوان بیند

پیر در خشت خام، آن بیند

سالمندی جمعیت اولین رویداد موفقیت آمیز برای توسعه سیاست های بهداشتی ، اجتماعی و اقتصادی است.