فرآیند پرستاری در سالمندان مستعد به عفونت

یک حادثه و تغییرات اساسی در الگوی پاسخ به حادثه فعال سازی رخ می دهد . با این حال درجات متفاوتی از عملکرد ایمنی در میان سالمندان وجود دارد به گونه ای که در برخی از سالمندان عملکرد ایمنی آنها قابل مقایسه با افراد جوانتر است .

فرآیند پرستاری در سالمندان مستعد به عفونت

منبع / نویسنده : فرح روز همدانی زاده

در این نوشتار عوامل مستعد کننده عفونت در سالمندان ، انواع عفونتها و سرانجام نقش فرایند پرستاری در این مددجو آورده شده است

عوامل مستعد کننده به عفونت

تغییرات جسمی :

تغییرات جسمی مربوط به سن افراد مسن که موجب افزایش استعداد ابتلا به عفونتها می شود عبارتند از :

-کاهش اسید معده

-آتروفی شدن پوست

-کاهش عملکرد ریوی و رفلکس سرفه

-کاهش فعالیت ترشحی و خاصیت ارتجاعی عضلات برونشیولها

تغذیه :

وضعیت تغذیه بیماران سالمند بخصوص در توانایی تحمل بیماری و سیر بهبودی از یک فرایند عفونی بسیار تاثیر گذار است. ثابت شده است که سطح آلبومین سرم در دوران سالمندی کاهش می یابد . میزان طبیعی آلبومین سرم بزرگسالان سالمند 3/3 تا 4/9 گرم در دسی لیتر است ؛ این تغییر مربوط به سن ممکن است زیاد مهم نباشد لیکن بخوبی درک می شود که چرا رژیم غذایی اشخاص سالمند یک فاکتور بحرانی و مهم در پیشگیری و بهبود از بیماری عفونی است

بیماری مزمن و درمان دارویی

وجود بیماری مزمنی که نیازمند درمان دارویی است نیز ممکن است پاسخ ایمنی را تضعیف یا کند نماید و یک عامل مهم دیگر برای مستعد شدن سالمندان جهت ابتلا به عفونتها باشد .کورتیکواستروئیدهای Corticosteroids خاص ، آنتی بیوتیکها، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و داروهای ضد سرطان دارای اثرات ضد ایمنی یا مضعف سیستم ایمنی هستند . اشعه درمانی و درمانهای متوالی ضد سرطان موجب تخریب لنفوسیتها می شود . این قبیل درمانها با سایر تغییرات ناشی از سن ترکیب شده و منجر به کاهش توانایی افراد سالمند در پاسخ مناسب و موثر به بیماریهای عفونی شود .

تب

تغییر مهم مربوط به سن که به تظاهرات بالینی عفونت در اشخاص سالمند تاثیر می گذارد ، مسله تب و افزایش اهمیت آن است . اغلب افراد سالمند دچار تب بالا نمشوند لیکن تب خفیف نیز در آنها باید توسط پزشک و پرستار مد نظر قرار گیرد . هر سطحی از تب در فرد سالمند باید به عنوان یک علامت عفونت باکتریایی در نظر گرفته شود تا اینکه چیز دیگری ثابت شود. اغلب افراد سالمندی که دچار یک عفونت جدی می شوند، علائمی از تب ندارند اما ممکن است علائمی از ضعف ، بی اشتهایی و تغییر در عملکرد اندامها (کاهش کارائی ) را نشان دهند. آگاهی از اهمیت گرفتن یک شرح حال عمیق و مطلع بودن از تغییرات ناشی از افزایش سن که سلامت فرد را به خطر می اندازد ودانش اساسی و پایه ای است که راهنمای خوبی برای پرستار بیمار سالمند خواهد بود

انواع عفونتها 

بیشترین عامل عفونتها در سالمندان پنومونی استرپتوکوکی Streptococcus Pneumonia هموفیلوس آنفولانزا Hemophilus Influenza پنومونی مایکوپلاسماMycoplasma Pneumonia استافیلوکوکس آرئوس Staphylococcus Aureus اشرشیا کولیEscherichiacoli پنومونی کلبسیلاKlebsiella Pneumonia آئروژنوس پسودوموناPseudomonas Aeruginosa پنومونی لژیونلاLegionella Pneumonia سل فعال بیشتر از هفتاد درصد از موارد کزاز اخیراً در افراد بالای پنجاه سال گزارش شده است .

سایر عوامل عفونتهای شایع در سالمندان عفونت دستگاه اداری ( باکتری اوری در بیست درصد زنان بالای 65 سال و حدود ده درصد از مردان بالای 65 سال رخ می دهد)

عفونتهای داخلی شکمی( دیورتیکولیت حادAcute Diverticulitis گاستروآنتریت Gastroenteritis آپاندیسیتAppendicitis ....)          

عفونتهای پوستی ، مخاطی ، نسوج نرم ، تغییرات در تمامیت پوست ، افراد سالمند را مستعد بریدگی و خراشیدگی پوست نماید . تمامیت پوست همچنین توسط زخم های فشاری ، ایسکمی ، لاغری ، عدم تحرک ، بی اختیاری ادرار و مدفوع ، مختل می شود .

تغییرات در سد پوستی و مخاطی ناشی از افزایش سن موجب کاهش موارد زیر می شود :

فعالیت مژکها ، رفلکس سرفه ، ذخیره مغز استخوان ، توانایی تغلیظ کلیه ها ، ایمنی سلولی ، ایمنی هومورال ، پاسخ کاتکول آمین ها .

سایر خطرات و عوامل مستعد کنده به عفونت ها در سالمندان عبارتند از :

-سوء تغذیه .

-سیگار کشیدن .

-استفاده از الکل یا سوء استفاده از داروها .

-وجود بیماری های مزمن .

-تغییر درتمامیت پوست .

-فقر بهداشتی فرد سالمند یا مراقبین آنها .

-اختلال در عملکرد شناختی .

- عفونتهای بیمارستانی یا مراکز مراقبتی .( Nose Comial ) .

-انتقال میکروبی موجود در حلق و حنجره و پرینه فرد سالمند .

فرآیند پرستاری

بررسی :

در بررسی فرد سالمند باید به موارد زیر توجه شود :

-حال عمومی سالمند ( خستگی ، بی اشتهایی ، کاهش عملکرد اندامها ، .... ).

-وضعیتفعلی بیمار ، گذشته وی ، درمانهای اخیر بخصوص در ارتباط با عفونتها ( بیماری های تنفسی ، مشکلات ادراری ، بیماریهای قلبی و عروقی ، سیستم ایمنی ، بیماری های غدد ، مشکلات سیستم پوستی و مخاطی ،.... ) .

-اشعه درمانی ، شیمی درمانی .

-سوابق واکسیناسیون ( با توجه خاص به واکسیناسیون آنفلوانزا ( Influenza ) ، دیفتری ( Diphtheria ) ، کزاز، پنوموکوک ( Pneumococ ) سل پوستی ، آلرژی ها ) .

-داروهای مصرفی ( ضد احتقانها ، ضد تشنج ها ، ضد افسردگی ها ، کولینرژیکها ، می تواند موجب تغییر در فلور طبیعی شوند ).

-مصرف تنباکو و الکل ( موجب خشکی لایه های مخاطی و اختلال در مکانیسم محافظتی مژکهای تنفسی می شوند ).

-رژیم غذایی ( توجه به کفایت میزان کالری و پروتئین رژیم غذایی فرد سالمند ) .

تاریخچه سلامتی

سوابق بهداشتی فرد یکی از اجزای مهم بررسی است . پرسنل خدمات بهداشتی بخوبی می دانند که شرح حال کامل از بیمار ، 95 درصد از اطلاعات کامل مورد نیاز برای موفقیت درمان رافراهم می سازد . در مواردیکه احتمال عفونت داده می شود باید شرح حال کامل ، معاینه فیزیکی و تستهای آزمایشگاهی کنترل شوند . توانایی گوش دادن به سوالات مستقیم و غیر مستقیم بیماران سالمنددر مورد وضعیت سلامتی آنها ، یک مهارت عمده پرستاران است

معاینه فیزیکی و تستهای آزمایشگاهی

اطلاعات حاصل از معاینات فیزیکی باید تامین کننده آگاهیهای در مورد ظاهر فرد سالمند ، سطح انرژی و عملکرد شناختی او باشد . در معاینات فیزیکی فرد سالمند توجه به موارد ذیل ضروری است :

-کاهش در وضعیت شناختی .

-تغییر در تمامیت پوست .

-توانایی سرفه، نفس عمیق .

-پاکسازی موثر راه هوایی.

- کفایت رفلکس gag .

-احتباس ادراری و فقر جذب مایعات .

-وضعیت هیدراتاسیون.

-سیستم ادراری تناسلی .

-وجود سوندهای ادراری ، معده تزریقات وریدی .

اطلاعات آزمایشگاهی برای بررسی اولیه شامل CBC و کشت از ملهای مستعد عفونت است؛ در صورت وجود عفونت، انتظار افزایش گلبولهای سفید وجود دارد که در عفونتهای ویروسی، لنفوسیتها ، در عفونتهای باکتریایی ، نوتروفیلها افزایش می یابند .

سابقه مصنونیت

تاریخچه ایمن سازی فرد باید گرفته شود و توجهات خاصی باید از نظر واکسیناسیون دستگاه تنفسی (واکسن آنفلوانزا و واکسن پنومونی پنوموکوکال ) صورت گیرد . واکسن پنوموکوک هر پنج تا شش سال یکبار، واکسن آنفلوآنزاهر سال یکبار و واکسن کزاز هر ده سال یکبار قابل تکرار است .

معاینات وضعیت شناختی 

وضعیت شناختی افرادسالمند ممکن است که یک عامل مهم در کسترش عفونت باشد ؛ اگر معاینات وضعیت مغزی بیانگر کاهش توانایی عملکردی باشد ، ضروری است که از افراد خانواده یا سایر مراقبتهای وی در مورد نقش بیماردر فعالیتهای بهداشتی شخصی و فعالیتهای روزمره زندگی پرسیده شود . اشخاص مسن ممکن است که خانواده ای نداشته باشند یا در خانه های سالمندان زندگی کنند که در این موارد پرستار خانه سالمندان ممکن است اطلاعات زیادتری از اعضای خانواده سالمند داشته باشند. گرفتن اطلاعات دقیق در مورد توانایی بیمار در مراقبت از خود بسیار مهم است .

تشخیصهای پرستاری 

پس از جمع آوری اطلاعات و تجربه و تحلیل آنها ، پرستار از مهارتهای بالینی تصمیم گیری استفاده می نماید و بر اساس اطلاعاتی که از طریق مشاهده و دانش علمی به آنها رسیده است ، تشخیصهای پرستاری را ارائه می دهد .

همچنان که یک تشخیص پرستاری ، پرستار را در برنامه ریزی برای انجام تدابیر راهنمایی می نماید ، بیمار را نیز برای داشتن بهترین درک از مشکلات بهداشتی خویش ، کمک می نماید . اقدامات پرستاری برای حمایت از سلامتی بیمار و بهبود کیفیت زندگی وی طرح ریزی می شوند

سه تشخیص پرستاری پیشنهادی برای افراد سالمند در معرض خطر عفونت عبادتند از :

-خطر عفونت مربوط به افزایش سن و جراحی انتخابی Elective

-خطر عفونت مربوط به افزایش بی اختیار ادراری ، فقر توانایی ذهنی و اقامت در آسایشگاه سالمندان .

-خطر عفونت مربوط به افزایش سن ، زندگی به تنهایی، زخم جراحی

برنامه دیزی ، برای تشخیص پرستاری اول

برای تشخیص پرستاری اول که در بالا ذکر شد اهداف شامل این موارد است.

1-بیماری طی مدت بستری در بیمارستان یا بلافاصله پس از ترخیص از بیمارستان دچار عفونت نخواهد شد

2- زخمها طی مناسبترین زمان بهبود خواهد یافت .

3- از سوند گذاری غیر ضروری پرهیز خواهد شد .

4- بیمارجهت تسکین درد پس از جراحی داروهای کافی را دریافت خواهد کرد

5- بیمار در انجام مراقبتهای مربوط به کاهش خطر عفونت تنفسی پس از جراحی مشارکت خواهد کرد

اقدامات پرستاری در مراکز مراقبتهای حاد

ذهنی ، بررسی و تا حد امکان بر طرف شود . آموزشهای قبل از جراحی شامل ارائه اطلاعات و آموزش در مورد تنفس عمیق ، سرفه کردن و انجام ورزشهای مناسب است . مشاوره تغذیه ای با متخصص تغذیه و پزشک در پیشگیری از مشکلات بهبود زخم بخصوص بدلیل اینکه نیازهای تغذیه ای بر حسب وضعیت بیمار، نوع و وسعت عمل جراحی و غیره متفاوت است از اهمیت خاصی برخوردار است .

-گوش دادن به ترس ها و اضطرابهای فرد سالمند قبل از جراحی

-پیشگیری از عفونتهای نوزوکومیال (منابع عفونت مثل : ملاقات کننده ها، پرسنل ، تجهزات، فلور طبیعی فرد سالمند مثل پوست ، حلق و حنجره و پرینه..).

-سیستم های پوستی ، مخاطی ، تنفسی، گوارشی و ادراری بیشترین سیستم های درگیر هستند.

-استحمام بیمار طی 24 ساعت  قبل از جراحی.

-ارائه آموزشهای لازم قبل از جراحی .

-تسکین درد بیمار .

-استفاده از سوندهای استریل و دستکش های جراحی در حین ساکشن ترشحات دستگاه تنفس بیمار .

-تخفیف اضطراب بیمار و خانواده اش.

-تشریح اهمیت پروسیجرها ، کمک به انجام پروسیجرهایی نظیر سرفه و تنفس عمیق و تسکین درد بیمار از طریق دادن به موقع داروهای تجویز شده.

برنامه ریزی برای تشخیص پرستاری دوم

-خطر عفونت مربوط به افزایش سن ، بی اختیاری ادراری ، ضعف قوای ذهنی و اقامت در خانه سالمندان.

-این تشخیص برای بیمارانی داده می شود که بی اختیاری ادراری یا سابقه عفونتهای ادراری دارند .

-مراقبتهای پرستاری نمی توانند افزایش سن را تغییر دهند؛ لیکن می توانند برخی از اثرات و عوارض افزایش سن را کاهش دهند .

-هدف دراز مدت این است که مدد جو طی سه ماه آینده عفونت دستگاه ادراری را تجزیه نکند.

-هدف کوتاه مدت شامل بیان مشکلات بی اختیاری دفعی و توانایی مددجو در انجام فعالیتهای دفعی در حد نزدیک به سلامت باشد.

مثال جهت هدف کوتاه مدت :

مددجو قادر باشد در محل مناسب عمل دفع انجام دهد و پس از عمل دفع دست های خود را بشوید.

تدابیر در خانه های سالمندان

مهمترین اقدام در خانه های سالمندان توجه به مسئله شستشو دستها توسط پرسنل به عنوان یک یک فعالیت روزمره است . لازم است اقدامات مربوط به کنترل عفونت و تکنیک های ضد عفونی کردن ، همواره آموزش داده شوند و مورد تایید قرار گیرند. بعضی اختلالات شاخص سالمندان خطر عفونت را در نتیجه رفتار آنها افزایش می دهد . مانند :

-ناتوانی در شناخت وپاسخ مناسب به نیازها .

-اقامت در خانه های سا لمندان به دنبال تحلیل رفتن قوای ذهنی .

پرستار مهمترین فراهم کننده مراقبت بوده و مسئول اقدامات فردی است که :

1- فعالیتهای دفعی مددجو را کنترل کند.

2- فعالیتهای بهداشتی فرد با کمک وی انجام شود .

3-وضعیت تغذیه و مایعات را بهبود بخشد .

4- از پوست خشک بیمار مراقبت به عمل آورد .

5- از اعضای خانواده بیمار برای برنامه ریزی مراقبت بیمار استفاده نماید

6- شان و احترام مدد جو را حفظ نماید .

برنامه ریزی برای تشخیص پرستاری سوم 

خطر عفونت مربوط به افزایش سن ، زندگی در تنهائی و وجود زخم جراحی .

سالمندانی که در منزل شخصی یا با خانواده زندگی می کنند ، به طور قاطع کمتر از سالمندانی که در مراکز مراقبتی بسر می برند ، در معرض عفونت قرار می گیرند . لیکن برای تعویض پانسمان آنها لازم است که پرستار ملاقاتهای مکرری در منزل با فرد سالمند داشته باشد.

-ممکن است اهداف دراز مدت این باشد که زخم طی شش هفته بهبود یابد . تغذیه کافی برای التیام زخم حیاتی است . بسیاری از سالمندانی که به تنهایی زندگی میکنند یا در بیمارستانها هستند ، قادر به فراهم کردن غذای کافی نبوده بنابراین نیازمند حمایت سرویسهای اجتماعی هستند و پرستاران و مددکاران اجتماعی باید خدمات مورد سالمندان را تامین نمایند .

سایر برآیند های مورد انتظار سالمندان و مراقبین آنها عبارتند از :

-خطر عفونت و برایند های بالقوه را شرح دهد .

-از تکنیکهای صحیح شستن دست و سایر اقدامات بهداشت فردی استفاده کند .

-از آنتی بیوتیکهای تجویز شده به شیوع صحیح استفاده نماید

-واکسیناسون مربوط به سن خویش را دریافت کند.

-قادر به شستشوی سبزیجات و میوه جات و فریزکردن آنها باشد .

-تکنیکهای صحیح تهیه غذا را نشان دهد.

-تماس با افراد عفونی را به حداقل برساند .

-به موقع علایم و نشانه های بالقوه عفونت را به مراقبهای بهداشتی گزارش کند .

-نحوه تمیز کردن مناسب مرطوب کننده ها ، سوندها و وسایل تنفسی یا سایر وسایلی را که در مراقبت های شخصی روزانه یا برای درمان استفاده می شوند ، تمرین کند.

-قادر باشد برنامه ای برای مراقبتهای بالقوه از خویش ( در صورتیکه مراقبت از وی دچار عفونت شود ) را طرح ریزی نماید .

لینک مرتبط با مقاله: http://www.bmsu.ac.ir